Gegeven is een lijn en een richtingsvector van . Vanuit een punt van kun
je elk ander punt van bereiken
door over een veelvoud van
te verschuiven.
Dan is , waarbij je voor alle mogelijke getallen neemt,
een vectorvoorstelling van . Door de oorsprong over deze verzameling vectoren te verschuiven, krijg je de hele lijn . Bij elk punt van
hoort precies één waarde van .
Om vanuit een punt van een vlak elk ander punt van dat vlak door schuiven te bereiken,
heb je twee richtingsvectoren, onafhankelijk van elkaar (dus geen veelvoud van elkaar),
nodig.
In de figuur is op de bekende manier een kubus in een assenstelsel getekend. Neem
aan dat de ribben van de kubus zijn.
is het vlak door de punten
, en .
Twee richtingsvectoren van (onafhankelijk van elkaar) zijn:
en
.
Elk punt van kun je bereiken door te verschuiven over
voor zekere getallen en .
Welke getallen moet je voor en nemen om in het midden van de kubus uit te komen?
En in het midden van het 'rechter' zijvlak?
Welke getallen moet je voor en nemen om in het midden van ribbe uit te komen?
Het punt ligt ook in .
Wat moet je voor en nemen om daar te komen?
We noemen , waarbij
en alle mogelijke waarden aannemen, een vectorvoor (vv) van
(gegevens uit opgave 66).
De bij deze vectorvoorstelling horende parametervoorstelling (pv) van is:
, ga dat na.
We gaan verder met opgave 66 en verschuiven over , zie figuur. Je krijgt vlak
. Lijn ligt in vlak .
Een vv van is: .
Schrijf de bijbehorende pv van op.
is de lijn met pv .
Bereken de coördinaten van de snijpunten van met de ribben van de kubus.
snijdt .
Bereken de coördinaten van het snijpunt met behulp van de pv's van en .
We gaan verder met opgave 66.
is het vlak met vv
.
Geef de bijbehorende pv van .
Welke hoekpunten van de kubus liggen in ?
Het snijpunt van lijn met noemen we .
Teken op het werkblad.
Bereken de coördinaten van .
Vouw een vel papier dubbel. Open de vouw gedeeltelijk. Het vel papier kan nu op tafel
gezet worden
zonder dat het omvalt. De vouw staat loodrecht op het tafelblad. "De vouw staat in
het lood."
Als een metselaar een muur gaat metselen, zet hij eerst wat palen recht omhoog: hij
stelt profielen. Zo'n profiel staat pas recht als het
vanuit twee onafhankelijke richtingen gezien recht staat. Dan staat het vanuit elke richting gezien recht.
Een lijn staat loodrecht op een vlak (maakt met elke lijn in een hoek van ) als hij loodrecht op twee
niet-parallelle lijnen van staat.
heet een normaal van en een richtingsvector van
heet normaalvector van .
We kijken nog eens naar vlak van opgave 66.
Geef een normaalvector van .
Ga met het inproduct na: de vector uit onderdeel a staat loodrecht op en van opgave 66.
is een
normaalvector van . Voor alle punten met
geldt:
dat en loodrecht op elkaar staan, dus dat
in ligt.
Er geldt .
We zeggen
is een
vergelijking van .
Het vlak uit opgave 67 krijg je door
over de vector te verschuiven.
Dus is evenwijdig met
, heeft dus ook als normaalvector.
Er geldt: in
in
.
Dus is een vergelijking van
.
is een recht blok met
,
en
.
is het vlak door de punten
, en
.
snijdt de ribbe in .
Wat zijn de coördinaten van ?
.
Toon aan dat loodrecht op en staat.
Dus is een normaalvector van , want staat loodrecht op twee onafhankelijke richtingen van , dus ook
Reken dat na.
Een vergelijking van is dus
ofwel
.
Het vlak krijg je door
te verschuiven over .
Geef een vergelijking van .
De punten die aan de vergelijking voldoen vormen een vlak met normaalvector .
is een kubus met ribben met
,
en
.
is het midden van het bovenvlak van de kubus.
We bekijken de punten met
. Zij vormen een vlak
.
Laat zien: ligt in .
Zoek punten op de ribben van de kubus die aan de vergelijking voldoen en teken de doorsnede van met de kubus.
Bekijk de vergelijking .
Je kunt de vergelijking schrijven
als voor zekere vector
.
Welke vector ?
Dus de punten die aan de vergelijking voldoen vormen een vlak
loodrecht op de vector .
Het punt voldoet aan de vergelijking, ligt dus in .
Bereken de punten van die op de ribben van de kubus liggen en teken de doorsnede van met de kubus.
Hoe zie je aan de vergelijking dat het bijbehorende vlak evenwijdig is aan de -as?
Geef een pv van de snijlijn van de vlakken en en ga na dat de punten aan de gegeven vergelijkingen van en voldoen.
De punten met , vormen een vlak. Als (of of ), dan is het vlak evenwijdig met de -as (of de -as of de -as).
In opgave 67 heb je het snijpunt van lijn
met
pv
met een vlak
berekend. Omdat in
vectorvoorstelling gegeven was, kwam dat neer op het oplossen van een stelsel van
drie vergelijkingen met drie onbekenden. Als je een vergelijking van
hebt, gaat het veel gemakkelijker, zoals je in onderstaand voorbeeld kunt zien.
Gegeven is een vlak met vergelijking en een lijn
met pv
. Het snijpunt van het vlak met de lijn vind je voor die waarde van
waarvoor ( invullen in ):
. Het snijpunt is dus
.
Gegeven is het vlak met vergelijking en de lijn met pv .
Bereken de coördinaten van het snijpunt van het vlak met de lijn.
In opgave 71 heb je punten op de ribben van een kubus moeten aangeven
die aan een bepaalde vergelijking voldoen. Buiten de kubus liggen natuurlijk ook
nog punten die aan die
vergelijking voldoen.
De ligging van een vlak in een assenstelsel kan vaak goed geïllustreerd worden door
de snijpunten met coördinaat-
assen te bepalen en deze te verbinden.
Dat bekijken we in het volgende.
in de figuur is een kubus met ribben en is het vlak met vergelijking .
Bepaal de coördinaten van de snijpunten van met
de coördinaat-assen en teken die punten op het werkblad.
Verbind de drie snijpunten met elkaar.
Bepaal coördinaten van de snijpunten van met de ribben van de kubus.
Volgens de stelling hierboven is normaalvector van , dus ook . We willen dat ook 'meetkundig' inzien. Daarvoor moeten we laten zien dat lijn loodrecht op twee niet-evenwijdige lijnen van staat.
Geef een meetkundig argument waarom de lijnen en loodrecht op elkaar staan.
Omdat lijn loodrecht op vlak staat, staat lijn
ook
loodrecht op lijn .
Het midden van van diagonaal noemen we .
Omdat lijn
loodrecht op staat, moet lijn ook loodrecht op lijn
staan.
Kun jij dat meetkundig inzien in rechthoek ?
We gaan verder met de kubus van de vorige opgave. is het vlak met vergelijking .
Bepaal de coördinaten van de snijpunten van met
de coördinaat-assen en teken die punten op het werkblad.
Verbind de drie snijpunten met elkaar.
Bepaal de snijpunten van met de ribben van de kubus.
Geef een normaalvector van .
is het midden van ribbe en het midden van zoals in de vorige opgave. Dan is ook een normaalvector van , het is namelijk een veelvoud van de vector die je in c gegeven hebt. We willen weer meetkundig zien dat loodrecht op staat.
Waarom staat loodrecht op ?
Hoe zie je in rechthoek dat loodrecht op staat?
De kortste verbinding van een punt met een vlak is het loodrecht verbindingslijnstuk, dus de lengte van lijnstuk , waarbij lijn normaal is van en in ligt.
We gaan verder met de voorgaande opgave.
De vlakken en zijn evenwijdig.
Waarom?
Bepaal het kortste verbindingslijnstuk van met vlak en bereken de afstand van tot vlak exact.
Het kortste verbindinglijnstuk van tot vlak ligt in rechthoek .
Laat dat meetkundig zien.
Bereken de afstand van tot vlak in die rechthoek.
We bekijken de vergelijking . Dit is de vergelijking van een vlak , want het is een lineaire vergelijking.
Laat zien dat de punten , en in liggen.
Door de vergelijking te schrijven in de vorm , kun je een normaalvector van vlak vinden.
Doe dat.
We bekijken het vlak met vergelijking .
Bepaal de snijpunten van dit vlak met de coördinaatassen. (Dat zijn er maar twee.)
Een punt ligt in . Als je zijn -coördinaat verandert, dan blijft het punt in .
Leg uit hoe dat komt.
is dus evenwijdig met de -as en snijdt de andere coördinaat-assen in en , het is dus vlak .
Bepaal een normaalvector van vlak .
In het volgende zijn , en getallen niet gelijk aan .
Het vlak dat de coördinaatassen snijdt in , en heeft vergelijking .
Het vlak evenwijdig met de -as, dat de -as snijdt in en de -as in , heeft vergelijking .
Het vlak evenwijdig met het -vlak dat de -as in snijdt heeft vergelijking .
We gaan verder met het blok uit opgave 76.
Bereken de coördinaten van de snijpunten van vlak met coördinaatassen.
Geef een vergelijking van vlak en bepaal daarmee een normaalvector van vlak .
Geef een vergelijking van vlak en een normaalvector van vlak .
Geef een vergelijking van het vlak door evenwijdig aan .
Kubus
heeft ribbe . , en liggen op
de coördinaatassen.
is het vlak met vergelijking .
Bereken de coördinaten van de snijpunten van met de coördinaatassen en teken op het werkblad.
snijdt ribbe .
Bereken de coördinaten van het snijpunt.
Bereken de coördinaten van de andere snijpunten van met ribben van de kubus.
`zaagt´ de kubus als het ware in twee stukken.
Kleur het zaagvlak.
Als je een vergelijking van een vlak hebt, kun je daar vaak een mooi ruimtelijk plaatje bij maken, door in ieder geval de snijpunten van dat vlak met de coördinaat-assen te tekenen. In figuur 1 is het vlak met vergelijking getekend (dat is evenwijdig met de -as) en in figuur 2 het vlak met vergelijking .
Bepaal de snijpunten van de volgende vlakken met de coördinaatassen en maak van elk vlak een plaatje zoals in de voorgaande opmerking.
|
|
|
|
|
|
is een regelmatige vierzijdige piramide met:
,
,
,
en .
is het vlak met vergelijking .
snijdt ribbe van de piramide.
Bereken de coördinaten van het snijpunt.
Vlak heeft vergelijking , vlak heeft vergelijking .
Herschrijf de gegeven vergelijking van tot
.
Welk getal moet er ingevuld worden?
Hoe zie je aan de vergelijkingen van en dat ze geen gemeenschappelijke punten hebben?
Dus zijn en evenwijdig.
is het vlak met vergelijking
voor zekere
getallen en .
Vlak is evenwijdig met vlak .
Welke zijn de getallen en ?
Kogel door de tent
Een dakdeel van een tent ligt in het vlak dat de coördinaatassen
snijdt in ,
en
.
Geef een vergelijking van dat vlak.
Vanuit de oorsprong in de tent wordt een kogel afgevuurd in de richting .
Bereken de coördinaten van het punt waar de kogel de tent verlaat.
Hieronder zijn twee vlakken getekend.
Beide vlakken snijden de kubus in middens van ribben. De getekende kubus heeft ribben van lengte .
Geef van elk van de twee vlakken een vergelijking.
De twee vlakken snijden de kubus in drie stukken.
Bereken de inhoud van het deel waarin het punt ligt.
Het is niet altijd eenvoudig om de snijpunten van een vlak met de coördinaatassen te bepalen. Daarom bekijken we in de volgende opgaven een andere manier om een vergelijking van een vlak te vinden.
is het vlak door
,
en
. We
zoeken een normaalvector van .
Onafhankelijke richtingen in zijn:
en
Voor elk getal staat de vector
loodrecht op . We zoeken een getal zo dat
ook loodrecht staat op .
.
Dus is normaalvector
van .
Een vergelijking van is dus van de vorm: ,
voor een of ander getal dat je kunt vinden door de
coördinaten van een punt van , bijvoorbeeld in de
vergelijking in te vullen. Je vindt dan als vergelijking
van .
Stel van de volgende vlakken een vergelijking op.
het vlak door de punten , en
het vlak door de punten , en .
het vlak door de punten , en .
het vlak door de punten , en .
Om een normaalvector te vinden gebruiken we een richting van het vlak die een kental heeft. Soms kost het moeite zo’n richting te vinden, maar het kan altijd. Hoe je dat moet doen, zie je in het volgende voorbeeld.
is het vlak door
,
en
.
Richtingen in zijn:
en
.
Bij deze twee richtingen maken we een nieuwe richting van vlak :
.
Voor elk getal staat
loodrecht op .
We zoeken een getal zo dat
ook loodrecht staat op (of ).
,
een vergelijking van is dus: . Het
punt ligt in , dit geeft .
Een vergelijking van
is dus: .
Stel van de volgende vlakken een vergelijking op.
het vlak door de punten , en
het vlak door de punten , en .
het vlak door de punten , en .
het vlak door de punten , en .
In de figuur is een recht blok getekend, met ,
en
We bepalen de loodrechte projectie van op vlak
.
Een vergelijking van vlak is
.
Deze vergelijking is te schrijven als .
Dus de lijn door loodrecht op vlak heeft
pv . Het snijpunt van deze lijn met vlak
krijg je voor die waarde van waarvoor
, dus
is het punt .
De afstand van tot vlak is de lengte van .
Gegeven is het vlak met vergelijking
en het punt
.
De loodrechte projectie van op
noemen we .
Bereken de coördinaten van .
Bereken de afstand van tot .
Bereken de afstand van
tot het vlak met vergelijking ,
tot het vlak met vergelijking ,
tot het vlak door de punten , en .
Het blok in de figuur is in een assenstelsel getekend. Het is hoog, breed en diep.
Geef een vergelijking van vlak .
De hoek tussen de vectoren en noemen we .
Toon aan dat .
Toon aan dat .
Bereken de oppervlakte van driehoek exact.
Gebruik: de oppervlakte van driehoek .
De inhoud van piramide is: .
Leg dat uit.
In onderdeel d heb je de oppervlakte van driehoek berekend. Met dit antwoord en de inhoud van piramide kun je de afstand van tot vlak berekenen.
Hoe? Wat vind je voor die afstand?
We werken met hetzelfde blok als in de vorige opgave.
Bereken de inhoud van de piramide .
In opgave 32 is een kubus in drie stukken gezaagd. In die opgave hebben we de inhoud van het middelste stuk uitgerekend. We willen nu weten hoe 'dik' dat stuk is. Dat is de afstand van het vlak met vergelijking tot het vlak met vergelijking
Bereken die afstand.